با مناطق ویژه اقتصادی در روسیه آشنا شوید

ساجده رحیمی، اقتصاد24 - روسیه اقتصادی کالا محور دارد و انرژی مهمترین بخش اقتصاد روسیه را تشکیل می دهد به طوری که آن را به بزرگترین تولید کننده نفت جهان تبدیل کرده که 20 الی 25 درصد تولید ناخالص داخلی، 65 درصد کل صادرات و 30 درصد بودجه دولت روسیه را شامل می‌شود.

در سال 2018 نرخ رشد اقتصادی روسیه 2.3 درصد بود که بالاترین شاخص طی 6 سال اخیر محسوب می شد و حتی تشدید تحریم ها و فشار بازار مالی جهان بر این شاخص تأثیر نگذاشت. اما به گفته برخی منابع بانک جهانی پیش بینی نرخ رشد اقتصاد روسیه در سال 2019 را به خاطر کاهش استخراج نفت، سیاست پولی سخت گیرانه‌تر و افزایش مالیات بر ارزش افزوده در اوایل امسال از 1.4 به 1.2 درصد در نظر گرفته است.

بنادر مهم روسیه

وسعت روسیه و مرزهای آبی آن موجب شده تا این کشور بنادر زیاد و پر اهمیتی داشته باشد. این کشور 102 هزار کیلومتر راه آبی دارد که 33 هزار کیلومتر آن قابل کشتیرانی است و در حدود 42 هزار کیلومتر مرز آب در سواحل سه اقیانوس دارد که نقش عمده ای در حمل و نقل بین المللی کالا ایفا می‌کند.

بنادر نووروسیسک و توآپسه در دریای سیاه، بندر تاگنروک در دریای آزوف، بنادر سن پترزبورگ، کالینگراد، بالتیسک و وی بورگ در دریای بالتیک قرار دارند. در دریای سفید بندر آرخانگلسک تنها شهر بندری شمالی روسیه است و از آنجایی که تمام سال کشتیرانی در آن بدون مشکل انجام می شود در جهان معروف است.

ولادی وستوک و ناخودکا نیز دو بندر در دریای ژاپن هستند. ناخودکا یکی از شرقی ترین شهرهای بزرگ روسیه محسوب می‌شود.

بنادر آستراخان و ماخاچ قلعه نیز در دریای خزر قرار گرفته اند و به همین جهت دو بندری هستند که برای ایران مهم به حساب می آیند که علاوه بر روابط تجاری میتوانند برای دو کشور موقعیت های گردشگری دریایی را به وجود بیاورند.

مناطق ویژه اقتصادی در روسیه

پس از بحران‌ اقتصادی 1998 دولت روسیه انبارهای معاف از عوارض گمرکی‌ و مناطق اقتصادی را مجاز شناخت. در این مناطق عوارض‌ گمرکی دریافت نمی‌شود و معاملات عمده‌فروشی مجاز اما خرده‌فروشی ممنوع و مدت دپو نامحدود است.

این انبارها و مناطق‌ گمرکی آزاد در مناطقی مثل فرودگاه‌ها، بنادر، راه‌آهن و ترمینال‌های باربری وجود دارند. در فدراسیون روسیه تنها منطقه‌ کالینینگراد است که از نوعی از مقررات‌ مناطق آزاد بهره می‌برد و در واقع عدم‌ موفقیت این منطقه در جذب سرمایه‌گذاری‌ بر رویکرد کلی روسیه نسبت به مناطق آزاد تاثیرگذار بوده است و باعث شد روسیه به مناطق ویژه اقتصادی توجه ویژه تری بکند.

مناطق ویژه اقتصادی مناطقی مطلوب برای کسب و کار هستند که مزایای مالیاتی و گمرکی را شامل می شوند و دسترسی به زیر ساخت های مناسب دارند. دولت روسیه در سال 2005 قانون تاسیس مناطق ویژه اقتصادی که بر ساخت مناطق تولید صنعتی و مناطق متمرکز بر تحقیق و توسعه و فناوری های پیشرفته، ناظر است را برای یک دوره 12 ساله تصویب کرد و آژانس مدیریت مناطق ویژه اقتصادی فدراسیون روسیه، را مسئول اجرای مناطق ساخت.

در حال حاضر 33 منطقه ویژه اقتصادی تحت قانون فدرال 116_FZ از سال 2005 در روسیه ساخته شده و در حال استفاده هستند که تا سال 2016 بیش از 470 شرکت از 29 کشور ساکن این مناطق شده و 18 هزار فرصت شغلی ایجاد کرده بودند.

فدراسیون روسیه به ۱۲ منطقه اقتصادی تقسیم می‌شود که هر یک از واحدهای فدرال در داخل یکی از آنها قرار می‌گیرند. مناطق اقتصادی به منظور سهولت در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی و بررسی‌های آماری به تقسیمات کشوری فدراسیون روسیه افزوده شده‌اند.

مناطق ویژه اقتصادی در مناطق جغرافیایی متفاوتی قرار گرفته اند که پراکندگی آن را در نقشه زیر می توانید مشاهده کنید.

دولت در هر منطقه ویژه اقتصادی، مجموعه قوانین ویژه ای اعمال می کند که بسته هایی از مشوق های مالیاتی و ترجیحات گمرکی را در اختیار سرمایه گذاران می گذارد، همچنین دسترسی به زیرساخت های مهندسی، حمل و نقل و تجاری را تضمین می کند. هزینه سرمایه گذاران در اجرای پروژه های این مناطق به طور متوسط 30 درصد کمتر از شاخص های کل روسیه است. مناطق ویژه اقتصادی برای شرکت های روسی به منزله تحقق پروژه‌های بلندپروازانه و ورود به بازارهای خارجی است.

مناطق ویژه اقتصادی در روسیه به چهار نوع مختلف تقسیم شده که هر یک برنامه‌ریزی و اهداف متفاوتی را دنبال می کنند.

مناطق ویژه اقتصادی تولیدی - صنعتی

مناطق ویژه اقتصادی تولیدی - صنعتی مناطق وسیعی در روسیه را تشکیل می دهند که نزدیکی به منابع تولید، دسترسی به زیرساخت های موجود و مسیرهای حمل و نقل کلیدی از مزیت های اصلی آنها محسوب می‌شود. این مناطق شامل کارخانه‌ها و کارگاه های تولیدی و صنعتی هستند که نقش مهمی در اقتصاد روسیه ایفا میکنند. روسیه 9 منطقه را در این تقسیم بندی قرار داده که از آن جمله، الابوگا، لیپتسک، موگلینا و آستراخان هستند.

مناطق ویژه اقتصادی برای تحقیق و توسعه

این مناطق در مراکز بزرگ علمی و آموزشی با سابقه تحقیقات طولانی واقع شده اند که فرصت های بزرگی برای تولید محصولات با تکنولوژی بالا ارائه می‌دهند که از جمله فعالیت های آنان می‌توان به فناوری نانو، فناوری های پزشکی، فن آوری هسته‌ای و فن‌آوری صرفه‌جویی اشاره کرد. زیلینگراد و پترزبورگ دو نمونه از 6 منطقه ویژه اقتصادی تحقیق و توسعه روسیه هستند. زیلینگراد یک مرکز شناخته شده الکترونیک و پترزبورگ مرکز مهندسی دقیق و مرکز مهندسی الکترونیک محسوب می‌شوند.

مناطق ویژه اقتصادی گردشگری

این مناطق محبوبترین مناطق روسیه را تشکیل می‌دهند که برای گردشگری، ورزش و تفریح بسیار مناسب هستند. گردشگری فرهنگی، گردشگری سلامت، گردشگری کروز، گردشگری فعال و خطرناک و گردشگری مذهبی از فعالیت های این مناطق به حساب می آیند. استراحتگاه قفقاز، جزیره روسکی و کاتون فیروزه ای سه نمونه از این مناطق در روسیه هستند.

مناطق ویژه اقتصادی بندری

این مناطق می توانند به عنوان مکان های کشتی سازی و یا مکان های شرکت های تعمیر کننده کشتی مورد استفاده قرار بگیرند. فعالیت این مناطق شامل تولید تجهیزات حمل و نقل هوایی، تدارکات حمل و نقل و فعالیت های بندری است. سه بندر شورویري، اولیانووسک و مورمانسک جزو این طبقه بندی هستند.

از میان این مناطق ویژه اقتصادی، دو منطقه لوتوس آستراخان و بندر مخاچ قلعه از آنجایی که در دریای خزر قرار گرفته اند و روابط تجاری با ایران دارند از اهمیت ویژه ای برای ایران برخوردارند.

منطقه ویژه اقتصادی آستراخان

منطقه ویژه اقتصادی لوتوس آستراخان روسیه از چهار سال پیش با هدف توسعه مراودات با کشورهای حاشیه دریای خزر به ویژه ایران آغاز به کار کرده است. طبق گفته مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی "لوتوس" آستراخان روسیه ۱۷۱ شرکت با سرمایه ایرانی در منطقه ویژه اقتصادی لوتوس آستراخان روسیه به ثبت رسیده است.

ایران و روسیه به دنبال افزایش مبادله کالا در مسیر کریدور شمال–جنوب و همچنین توسعه گردشگری دریایی در خزر هستند. سرگئی میلوشکین در حاشیه پانزدهمین نشست کمیسیون همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه که در خرداد ماه سال جاری برگزار شد، خاطرنشان کرد: با توجه به ظرفیت‌ها و علایق بازرگانان ایرانی و توافق‌نامه سه جانبه امضاء شده با منطقه آزاد انزلی و چابهار، منطقه ویژه آستراخان به انبار عمده کالاهای کشور ایران برای صادرات به حوزه اوراسیا تبدیل می‌شود.

استان آستراخان یکی از استان‌های کشور روسیه در بخش شمالی دریای خزر است. نام این منطقه در متون قدیمی فارسی به صورت هَشتَرخان، حاجی‌طرخان و حاجی‌ترخان آمده است. این شهر در جنوب شرقی مسکو قرار دارد و بر روی 11 جزیره واقع شده و به اقیانوس آرام، دریای خزر، دریای بالتیک و دریای سیاه دسترسی دارد.

مقبره کورمان قزی، سارای باتو، قرارگاه قزل اردو از نقاط تاریخی و گردشگری آستاراخان محسوب می شود. این شهر از سال 1558 میلادی پس از تصرف این منطقه توسط تزار ایوان چهارم و الحاق آن به خاک روسیه، به آستراخان تغییر نام داده است.

در آغاز قرن هفدهم آستراخان در تولید ماهی، به خصوص ماهیان خاویاری از جمله، استروژن، بلوگا و استرلیاد از شهرت جهانی برخوردار شد. بازدید تزار پتر اول از آستراخان در سال 1722 به این منطقه اهمیت بیشتری داد. با ایجاد بندر و تشکیلات نیروی دریایی، آستراخان ضمن قرار گرفتن در مسیر راه بزرگ تجاری وارد مرحله تازه ای از حیات اقتصادی و سیاسی خود شد و همین توجه موجب شد تا بعدها در آستراخان کارخانجات کشتی سازی و بنادر متعدد ایجاد شود.

تسلط کمونیسم در سال 1917 و محدودیت های ارتباط با خارجیان موجب شد تا آستراخان، درخشش گذشته خود را به عنوان دروازه روسیه به خزر در حمل و نقل و تبادلات جهانی از دست بدهد و با تعطیل شدن سرکنسولگری ایران در سال 1932 در آستراخان، گمرک این شهر نیز برچیده شده و حیات اقتصادی از آستراخان رخت بربندد و با قطع ارتباطات، این شهر تاریخی در بن بست قرار گرفت و به تبعیدگاه مخالفان تبدیل شد.

فروپاشی اتحاد شوروی سابق در سال 1990، خروج آستراخان از انزوا را به دنبال داشت و پس از گذشت 70 سال حکومت کمونیستی و شکستن دیوارهای آهنین، آستراخان با اشتیاق فراوان از کشتی ایرانی میرزا کوچک خان استقبال کرد و زندگی دوباره تجاری و برقراری ارتباط با دنیای خارج را جشن گرفت.

ماهی یکی از منابع مهم اقتصاد آستراخان به شمار می رود که نقش اساسی در تغذیه مردم و تأمین بودجه استان دارد. بخشی از آب های دریای خزر و وجود رود ولگا، جایگاه بسیار با ارزشی برای صید انواع ماهیان فراهم کرده است. از بیش از 60 گونه ماهی دریایی (خزری) و رودخانه ای موجود، بیش از 30 گونه آن در استان آستراخان صید می شود. نفت و گاز، بخش مهمی از تأمین انرژی و بودجه آستراخان را تشکیل می دهد.

سیستم حمل و نقل در استان آستراخان با داشتن راه های آبی طولانی و خطوط آهن دو طرفه از شرایط خوبی در منطقه برخوردار است.

صنعت کشتی سازی استان آستراخان ظرفیت های تولیدی بزرگی را دارا بوده و کاملاً با نیازهای بازار مدرن برای ساخت کشتی ها با اهداف گوناگون در تطابق است.

جمهوری داغستان، بندر مخاچ قلعه

جمهوری داغستان نیز یکی از 85 واحد فدرال کشور روسیه است که به صورت یک جمهوری اداره می شود. مرکز و بزرگترین شهر آن مَخاچ قلعه است که در سواحل خزر بنا شده است. پس از مخاچ قلعه، شهردربند مهمترین شهر این جمهوری محسوب می شود.

شهر دربند داغستان قرن‌ها شمالی‌ترین نقطه ایران و دژ مرزی شاهنشاهی ایران به‌شمار می‌آمد. شاهنشاهان ایران برای استوارتر ساختن این مرز، ایرانیان زیادی را از داخل کشور به منطقه دربند کوچاندند.

نفت، گاز، زغال سنگ و مواد معدنی دیگر از ذخایر مهم این جمهوری است که منطقه ترانزیتی مهمی در مسیر روسیه به جمهوری آذربایجان و ایران محسوب می شود.

بندر تجاری ماخاچ قلعه تنها بندر در حاشیه دریای خزر محسوب می شود که طی فصل زمستان یخ نمی بندد و از عمق کافی برخوردار است. این بندر حلقه مهم استراتژیک برای سیستم حمل و نقل جنوب روسیه با کشورهای آسیای مرکزی، ایران، ماورای قفقاز و سایر کشورهای منطقه محسوب می شود.

اقتصاد۲۴ پیشتر نقش مناطق آزاد در اقتصاد آلمان، چین، ترکیه و امارات، هند، سنگاپور، اسپانیا ،کره جنوبی و کاستاریکا را نیز بررسی کرده بود که گزارش آن را می‌توانید مطالعه کنید.