آیا دولت برای نجات بازار سهام، به بورس پول تزریق می‌کند؟

اقتصاد24- حضور گسترده سهامداران در بورس و تبدیل شدن بازار سرمایه به یک گفتمان غالب اقتصادی، این روز‌ها منجر به طرح این پرسش شده است که نقش دولت‌ها در برابر بازار سرمایه چیست؟ برخی انتظار دارند دولت از طریق تزریق پول به بورس کمک کند اما در مقابل برخی دیگر از اقتصاددانان با این استدلال که کمک مالی دولت به بازار سرمایه آثار اقتصادی زیانباری دارد مخالف تزریق نقدینگی از سوی دولت به بورس هستند. با وجود این اختلاف نظر‌ها آمار‌های موجود از ارزش روزانه معاملات که به پایین‌ترین سطح در یکسال ونیم گذشته رسیده نشان می‌دهد که راهکار نجات بورس صرف‌نظر از اینکه چه‌کسی قرار است پول به بازار سهام بیاورد، از مسیر تزریق نقدینگی می‌گذرد بر همین اساس سازمان بورس تلاش کرده است از طریق راهکار‌هایی، حجم تزریق پول به بورس را افزایش دهد و از این طریق طرف تقاضا را تقویت کند اما به‌نظر می‌رسد برای نجات بورس باید نقدینگی بیشتری تزریق شود، همین موضوع همه نگاه‌ها را به سمت دولت خیره کرده است.

آیا تزریق منابع دولتی درست است؟
تا قبل از دهه 30 میلادی بحث درباره نقش دولت‌ها در بازار‌های سهام چندان مطرح نبود اما با تعیین نظریات اقتصادی جدید که نقش دولت‌ها را در اقتصاد تقویت می‌کرد رفته‌رفته اثر دولت‌ها در اقتصاد و بازار‌های سهام نیز بیشتر شد به‌طوری که اکنون بازار‌های سهام صرف‌نظر از نقشی که برای تامین مالی بخش خصوصی دارند، یک ابزار مهم برای تعیین سیاست‌های مالی و همینطور ابزاری برای تامین مالی دولت‌ها هستند.

این رویکرد و تغییر نگاه به بازارهای سهام به‌ویژه بعد از بحران مالی سال 2008و اکنون با شیوع کرونا بیشتر از گذشته شده است. دراین دو دوره به غیراز ایالات متحده آمریکا بسیاری از دولت‌ها در کشور‌های توسعه‌یافته به‌طور مستقیم به بازار‌های سهام پول تزریق کردند. این کار به این دلیل بود که آثار زیانبار تزریق نکردن نقدینگی به بازار سهام در بلندمدت بیشتر از آثار زیانبار تزریق پول بود.

دولت‌ها از این طریق مسیر تعیین سیاست‌های مالی و تامین مالی خود را همچنان باز نگاه داشتند چرا که با تداوم روند نزولی بازارهای سهام، صرف‌نظر از دولت، مسیر تامین مالی سرمایه‌ای بخش خصوصی هم با مخاطرات جدی مواجه می‌شود بنابراین دولت‌ها در زمان وقوع بحران‌های مالی و اقتصادی از طریق برآورد فواید و هزینه‌های تزریق مالی دولت‌ها در بورس به بازار‌های سهام پول تزریق می‌کنند و این رویه در یک سال گذشته بعد از شیوع کرونا در جهان بار دیگر اتفاق افتاد ومنجر به تزریق هزاران میلیارد دلار نقدینگی از سوی دولت‌ها به بورس‌های سراسر جهان شد.

نقش دولت در بازار سرمایه ایران
آمار‌ها نشان می‌دهد دولت در سال قبل با فروش 35هزار میلیارد تومان سهام و دریافت 17هزار میلیارد تومان مالیات از محل نقل وانتقال سهام به‌طور مستقیم نزدیک به 52هزار میلیارد تومان، منابع مالی از بازار سهام تامین کرده است.این میزان تامین مالی رابطه مستقیمی با رونق در بازار سرمایه داشت.مطابق آمار‌های موجود ارزش کل معاملات بازارسهام در سال گذشته به محدوده 3500هزار میلیارد تومان رسید و فقط در 5ماهه نخست سال بیش از 120هزار میلیارد تومان نقدینگی تازه وارد بازار سهام شد.

روند رونق در بازار سهام به قدری بود که ارزش روزانه معاملات در برخی روزها به 35هزار میلیارد تومان هم رسید. این رونق شرایطی را فراهم کرد که دولت بتواند از طریق فروش سهام شرکت‌های خود و بعد از آن با انتشار اوراق بدهی بخشی از منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کند و همه اینها در شرایطی بود که دولت به‌دلیل شدت تحریم‌ها با تنگنا‌های شدید مالی زیادی مواجه بود.

با استناد به این آمار‌ها می‌توان گفت چنانچه رونق دوباره به بورس بازنگردد مسیر تامین مالی دولت از بازار سرمایه مسدود خواهد شد و با توجه به اینکه حجم کسری بودجه دولت در سال‌جاری افزایش خواهد یافت در صورت تداوم وضع موجود، دولت امسال دیگر نمی‌تواند برای تامین کسری بودجه خود روی بازار سهام حساب باز کند. در عین حال باید درنظر گرفت که به‌دلیل ساختار دولتی اقتصاد ایران بازار سرمایه ایران نیز ساختار دولتی دارد و دولت بزرگ‌ترین بازیگر در بازار سرمایه است به‌طوری که برخی محاسبات نشان می‌دهد که بیش از 60درصد از سهام شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه یا ماهیت دولتی دارند یا به‌صورت شبه‌دولتی اداره می‌شوند و دولت در تعیین سیاست‌ها و راهبرد‌های آنها نقش اساسی دارد.

بر همین اساس سهامداران و فعالان بازار سرمایه با تکیه به نقش پررنگ دولت در معادلات بازار سرمایه و همینطور سیاستگذاری‌های انجام شده در بازار سرمایه که منجر به حضور طیف زیادی از سهامداران در بازار سرمایه شده است از دولت انتظار دارند با تزریق منابع مالی به بورس کمک کند.

آیا دولت به بورس پول تزریق می‌کند؟
همزمان با گسترده شدن گفتمان تزریق مالی از سوی دولت به بورس، روز گذشته 100تن از فعالان بازارسرمایه با ارسال نامه‌ای به سران قوا از آنها خواستند که برای نجات بورس گام‌های عملی بردارند. آنها از دولت نخواسته‌اند که به‌طور مستقیم به بازار سهام نقدینگی تزریق کند اما نگاه اصلی آنها به قوه مجریه بوده و از دولت خواسته‌اند که دریافت مالیات نقل و انتقال سهام را به تأخیر بیندازد واین منابع از طریق صندوق تثبیت بازار سرمایه صرف سرمایه‌گذاری در بورس شود.

این پیشنهاد به‌معنای تزریق نقدینگی به‌صورت غیرمستقیم از سوی دولت به بورس است چرا که دولت باید در کوتاه‌مدت از دریافت درآمد‌های مالیاتی‌اش که سال قبل بالغ بر 17هزار میلیارد تومان بوده است در کوتاه‌مدت صرف‌نظر کند. آن طور که خبر‌ها نشان می‌دهد قرار است جلسه شورای هماهنگی اقتصادی با حضور سران قوا به‌زودی برگزار شود و یکی از دستور کارهای این شورا بحث کمک به بازار سرمایه و اجرای سیاست تزریق نقدینگی به بورس است اما برخی خبر‌های غیررسمی نشان می‌دهد که عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی با سیاست‌های تزریق نقدینگی به بورس مخالف است و همین عامل منجر شد تا نشست قبلی این شورا که قرار بود هفته قبل برگزار شود نیز به تأخیر بیفتد.

با این حال آنطور که دیروز رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس خبر داد قرار است بحث تزریق 14هزار میلیارد تومان نقدینگی از سوی دولت به بازار سرمایه پیگیری شود. به‌گفته محمدرضا پورابراهیمی دولت در سال ۹۸ حدود ۲ هزار میلیارد تومان از محل مالیات بر بازار سرمایه به‌دست آورد که این عدد در سال ۹۹ به ۱۸ هزار میلیارد تومان رسید. دولت باید بخشی از این مالیات را به صندوق تثبیت بازار تزریق کند.

او با بیان اینکه برای ساماندهی بازار سرمایه نیاز به همکاری دولت است تأکید کرد: طبق برآوردها دولت باید تا‌کنون ۱۳ تا ۱۴ هزار میلیارد تومان به صندوق تثبیت تزریق می‌کرد درحالی‌که این عدد حدود هزار میلیارد تومان است و این موضوع در جلسه سران قوا پیگیری می‌شود.به‌گفته او درنظر گرفتن منابع نقدینگی برای بازار سرمایه ۱۰۰ درصد کار درستی است و پیشنهاد آن تنظیم و در جلسه سران قوا ارائه خواهد شد.

پیش از این محمد علی دهقان دهنوی، رئیس سازمان بورس هم درباره تزریق پول از سوی دولت به بورس گفته بود: قرار است منابع قابل توجهی از سوی صندوق توسعه بازار وارد بورس شود. او اما مشخص نکرده بود که این منابع مالی از کدام محل و به چه میزان به بازار سهام تزریق خواهد شد اما برخی اطلاعات نشان می‌دهد که سازمان بورس در تلاش است دولت را برای تزریق این منابع ترغیب کند اما تاکنون به‌دلیل مخالفت‌های بانک مرکزی موفق نشده است.

همزمان با طرح این مباحث دیروزمحسن علیزاده، عضو ناظر مجلس در شورای‌عالی بورس هم درباره سیاست تزریق پول از سوی دولت به بازار سهام گفت:تزریق نقدینگی بدون تزریق اعتماد، فایده‌ای برای بورس ندارد. چرا که نیاز اصلی، بازگشت اعتماد از بین رفته است که عامل ریزش هر روزه شاخص شده ولی با تصمیمات 3قوه قابل تحقق است.او با اعلام اینکه مجلس آمادگی دارد طرح‌های مرتبط با بازار سرمایه را با قید فوریت در دستور کار قرار دهد، گفت: از تمام فعالان بازار سرمایه دعوت می‌شود درخصوص قوانین قابل اصلاح بازار اظهارنظر کنند.

استمداد فعالان بازار سرمایه از قوای سه‌گانه

بیش از ۱۰۰ نفر از مدیران و کارشناسان بازار سرمایه در آستانه برگزاری جلسه شورای هماهنگی اقتصادی با صدور بیانیه راهکارهایی را برای بهبود وضعیت بازار سهام و خروج از بحران کنونی ارائه کردند.آنها از مقامات دولت و سایر قوای سه‌گانه خواسته‌اند که بازار سرمایه مانند دیگر بخش‌های اقتصاد با اندکی تأخیر مالیات پرداخت کند. نویسندگان نامه پیشنهاد کرده‌اند مالیاتی که سهامداران پرداخت می‌کنند در صندوق تثبیت بازار سرمایه سرمایه‌گذاری شده و وجوه آن برای خرید سهام ارزنده بازار اختصاص یابد و هر زمان بازار سرمایه به وضعیت طبیعی بازگشت، سهام این صندوق به ارزش روز فروخته شده و به‌حساب سازمان امور مالیاتی برگردد.

فعالان بازار سرمایه همچنین خواستار تسریع در پرداخت یک درصد از منابع صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه شده‌اند.به زعم فعالان بازار سرمایه همچنین دولت باید از طریق راهکار‌هایی طرف تقاضا را در بورس تقویت کند و درعین حال ارقام مربوط به جرایم فعالان بازار سرمایه که در کمیته تخلفات بازار سرمایه و دادگاه جرایم اقتصادی تعیین می‌شود مانند مالیات‌ها به صندوق تثبیت واریز شود و با عادی شدن شرایط به‌حساب خزانه دولت بازگردد.یکی از نکات مهم درخواستی سهامداران بازنگری در قیمت‌گذاری دستوری است که در طول چند دهه گذشته عمدتا به منافع سهامداران آسیب‌زده است، بر همین اساس آنها از قوای سه‌گانه خواسته‌اند که نظام قیمت‌گذاری دستوری متوقف شود و در عین حال زمینه حضور رئیس سازمان بورس در جلسات هیأت دولت و سایر نشست‌های اقتصادی برای صیانت از حقوق سهامداران فراهم شود.

تسریع در صدور مجوز‌های افزایش سرمایه و پرداخت سود سالانه سهامداران و اجرای سیاست‌های تشویقی در بازار سرمایه مانند ارائه تخفیف‌های مالیاتی، تعدیل نرخ تسعیر ارز بانک‌ها، تخفیف نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و پالایشگاه از دیگر درخواست‌های فعالان بازار سرمایه از قوای سه‌گانه است.