محرمانه‌های تازه چین و عربستان

اقتصاد۲۴-نشریه فایننشال تایمز با انتشار یادداشتی مدعی شد، صادرات و سرمایه گذاری چین به عربستان سعودی سرازیر شده، زیرا تقاضای پادشاهی برای فناوری سبز رابطه‌ای که زمانی با فروش نفت تعریف می‌شد عمیق‌تر شده و همین گزاره روابط تجاری با شرکای سنتی غربی خود را به چالش می‌کشد. به نوشته این نشریه تجارت دوجانبه پکن و ریاض سال هاست که تقریباً به طور کامل تحت سلطه خرید نفت عربستان از سوی چین قرار دارد.

اما در حال حاضر، صادرات چین به عربستان سعودی رقم ۴۰.۲ میلیارد دلار در ۱۰ ماهه اول سال را تجربه کرده که بر اساس داده‌های دولت چین از ۳۴.۹ میلیارد دلار در مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته است. چین همچنین با سرمایه گذاری‌های ۲۱.۶ میلیارد دلاری از سال ۲۰۲۱ تا اکتبر امسال به بزرگترین منبع سرمایه گذاری مستقیم خارجی پادشاهی تبدیل شده که حدود یک سوم سرمایه‌ها در حوزه‌های فناوری‌های پاک مانند باتری ها، خورشیدی و باد انجام شده است. این رقم در مقایسه با سرمایه گذاری ۱۲.۵ میلیارد دلاری ایالات متحده، در رتبه دوم قرار دارد.

کارت تازه پادشاهی

فایننشال تایمز در ادامه یادداشت خود آورد، اعداد و ارقام خبر از یک تغییر جدی می‌دهد، زیرا چین شریک سنتی پادشاهی در حوزه سرمایه گذاری است، این گزاره رویکرد ایالات متحده و فرانسه را تحت الشعاع قرار داده است. بسیاری از معاملات چین هنوز در ارقام رسمی عربستان تعریف نشده؛ مولفه‌ای که نشان می‌دهد سرمایه هنوز مستقر نشده است. کامیل لونز، کارشناس چین و خاورمیانه و تحللیگر سیاست در شورای روابط خارجی اروپا، در این باره گفت: «تغییر بزرگی» در حال انجام است. به باور این تحلیلگر: «وقتی سعودی‌ها به نقشه جهان نگاه می‌کنند، به طور فزاینده‌ای خود را به عنوان «قدرت میانه» می‌بینند. آنها سعی می‌کنند کمتر به ایالات متحده وابسته باشند. تعمیق روابط آنها با چین راهی برای انجام این سیاست است».

لونز در ادامه خاطر نشان کرد که تقویت روابط عربستان و چین می‌تواند چشم‌انداز دولت آینده ترامپ در عرصه معامله با ریاض را پیچیده کند. اگر ترامپ تصمیم بگیرد آنچه که از آن تحت عنوان تضمین‌های امنیتی و همکاری‌های فنی یاد می‌شود، ارائه ندهد، عربستان این توان را دارد تا با «کارت» چینی‌ها وارد عمل شده و بگویند «گزینه‌های دیگری داریم» سایر تحلیلگران براین باورند که تعمیق همکاری‌های اقتصادی به دنبال تلاش‌های سطح بالا سیاسی و دیپلماتیک، از جمله سفر شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در اواخر سال ۲۰۲۲ به ریاض، گفت‌و‌گو‌های او با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و مداخله پکن در مارس ۲۰۲۳ برای کمک به احیای روابط بین عربستان سعودی و ایران برجسته‌تر شده است. چارلز چانگ، مسئول شرکت‌ها در رتبه‌بندی S&P Global Ratings، می‌گوید: جلسه ۲۰۲۲ روسای چسن و عربستان اساساً زمینه ساز برگزاری جلسات زنجیره‌ای شد. روابط بین چین و عربستان سعودی با سرعت بسیار متنوع‌تر می‌شود

بازی پادشاهی در دو زمین

به گفته تحلیلگران، از منظر شی، تجارت با عربستان سعودی زمینه ساز تعمیق نفوذ چین در خارج از ایالات متحده و اروپا خواهد شد، جایی که پکن با تهدید‌های فزاینده تحریم‌ها و تعرفه‌ها مواجه است. همین گزاره از اهمیت راهبردی برخوردار است. تمرکز چین بر دو اصل تجارت و سرمایه گذاری نیز نشان از تغییر رویکرد در باب طرح زیرساخت کمربند و جاده است؛ طرحی که پیشتر بر مبنای بدهی تعریف شده بود. از منظر بن سلمان، شاهزاده سعودی که ریاست کمیته مشترک عالی رتبه چین و عربستان سعودی را بر عهده دارد، سرمایه گذاری چینی به او برای نیل به هدف مدرن سازی چشم انداز ۲۰۳۰ کمک می‌کند؛ برنامه‌ای که برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و گذار به سوی انرژی پاک‌تر و نمایش پادشاهی در صحنه جهانی طراحی شده است. به گفته مقامات سعودی، ریاض تا کنون تلاش داشت تا همزمان با برقراری رابطه با چین، در تعاملش با آمریکا نیز تعادل تعریف کند، بالاخص آن که واشنگتن مهمترین شریک نظامی ریاض بوده و تجارت پادشاهی با چین را در صنایع حساسی مانند دفاع و هوش مصنوعی محدود کرده است.

بیشتر بخوانید:تغییر نقش عربستان در خاورمیانه

سرمایه‌گذاری عربستان در صنعت نفت و گاز چین و همچنین سرمایه‌گذاری چین در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر عربستان، به گسترش تجارت میان دو بازیگر کمک می‌کند. کن لیو، رئیس تحقیقات انرژی‌های تجدیدپذیر، آب و برق و انرژی چین در UBS، سالانه مبلغی بالغ بر ۴۳۲ میلیارد دلار تجارت اضافی مرتبط با تبایدل انرژی بین خاورمیانه و چین تا سال ۲۰۳۰ را پیش بینی می‌کند. در ماه‌های اخیر انبوهی از معاملات جدید میان طرفین تعریف شده که عمیق‌تر شدن روابط میان دو بازیگر را برجسته می‌کند. با حمایت سرمایه‌های عربستان سعودی، پالایشگاه‌های قدمی نفت چین به سمت محصولات پایین دستی، چون پتروشیمی از جمله گازوئیل، متانول و آمونیاک در حرکت هستند و بدین طریق می‌خواهند بازار‌های خود را متنوع کنند. آرامکو عربستان سعودی در ماه سپتامبر مشارکت در پالایشگاه و مواد شیمیایی چین را با رونگ‌شنگ و هنگلی، دو گروه از بزرگترین گروه‌های پتروشیمی چین، گسترش داد. آرامکو عربستان همچنین برنامه‌ای را با گروه ملی مصالح ساختمانی چین برای ایجاد تأسیسات تولید فناوری پاک در عربستان سعودی اعلام کرد.

گروه سرمایه گذاری EWPartners، که توسط صندوق ثروت مستقل PIF پادشاهی حمایت می‌شود، در اواسط اکتبر از طرحی ۲ میلیارد دلاری برای منطقه ویژه اقتصادی عربستان سعودی-چین در فرودگاه بین المللی ملک سلمان ریاض و شرکت‌های چینی بیشتری برای بومی سازی تولید خبر داد. تلاش برای ادغام بهتر سیستم‌های مالی دو کشور نیز در دستور کار قرار گرفته است. ماه ژوئن، چین صندوق‌های قابل معامله در بورس را تأیید کرد که عملکرد شاخص FTSE عربستان سعودی را دنبال می‌کنند و به سرمایه‌گذاران چینی اجازه می‌دهد تا در حوزه سهام رده‌های بالای سعودی، از جمله سهام آرامکوی عربستان سعودی و بانک ملی این کشور سرمایه گذاری کنند. در مقابل، بازار سرمایه عربستان سعودی اجازه داد تا سهام ETF این کشور که در سهام چینی هنگ کنگ فهرشت بندی شده را ردیابی نماید.

ماه اوت، PIF تفاهم نامه‌هایی به ارزش ۵۰ میلیارد دلار با شش بانک بزرگ دولتی چین امضا شد؛ و در ماه نوامبر، چین عربستان سعودی را به عنوان محل فروش اولین اوراق قرضه دولتی دلار آمریکا در سه سال اخیر انتخاب کرد. پکن همچنین در تلاش است تا از روابط عمیق عربستان با واشنگتن برای ترویج استفاده بین‌المللی از پول چین استفاده کند. پادشاهی، مانند بسیاری دیگر از تولیدکنندگان نفت بین‌المللی، مدت‌هاست که به دلیل توانایی محدود در استفاده از عواید، تمایلی به پذیرش پرداخت به رنمینبی ندارد. با این حال، در یک یادداشت تحقیقاتی، تحلیلگران S&P خاطرنشان کردند که در حالی که تجارت معنی دار نفت رنمینبی بین چین و عربستان سعودی ممکن است نیازمند چندین دهه زمان باشد، روابط جامع‌تر عربستان و چین در طول زمان می‌تواند از به اصطلاح پترویوان حمایت کند. در نهایت، چانگ از S&P گفت، زمینه برای این تعامل فراهم شده تا به طور فزاینده‌ای از نفت فراتر رود. اگر عربستان سعودی به دنبال کشور‌هایی باشد که توانسته‌اند با برنامه‌ریزی متمرکز به سرعت صنعتی شوند، چین احتمالاً بهترین نمونه است. این امر منافع بلندمدت دو کشور را در یک مسیر قرار خواهد داد.