ارشک دوم یا تیرداد اول کیست و میراث حکومتش چه بود؟

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: ارشک دوم با نام اصلی تیرداد دومین پادشاه سلسله اشکانی بود که از سال ۲۱۷ پیش از میلاد تا ۱۹۱ پیش از میلاد در شرق ایران حکومت کرد.

زندگینامه تیرداد اول

تیرداد اول (ارشک دوم) برادر ارشک اول بود که پس از کشته شدن او به قدرت رسید. تیرداد اول با سکاها پیمان اتحاد بست و با سپاهی از سکاها بار دیگر عازم پارت شد، اما درهمان هنگام « دیودورت » در گذشت و پسرش به قدرت رسید. تیرداد اول با پسر دیودورت وارد مذاکره شد و او را از اتحاد با سلوکوس دوم بر حذر داشت و به طرف خود جلب کرد.

در جنگی که رخ داد سلوکوس دوم شکست سختی خورد و به طرف سوریه عقب نشینی کرد. لیک پس از فراهم آوردن سپاهی بار دیگر به جنگ تیرداد اول رفت، به روایتی که صحت آن چندان مشخص نیست در آن جنگ که درسال ۲۴۷ پیش از میلاد رخ داد نیز شکست خورد وسلوکوس دوم اسیر گشت. این سال مبدأ تشکیل دولت اشکانیان محسوب می‌گردد.

پادشاهی تیرداد اول

تیرداد اول بعد از برادرش به تخت نشست و از عقب نشینی سلوکی‌ها به سمت غرب استفاده کرده و گرگان را به پارت ضمیمه کرد، سپس با یکی از حاکمان سلوکی به نام دیودور (diodor) متحد شد و به سمت غرب فلات ایران لشکر کشید و  سولوکوس دوم را شکست داد و خود را شاه بزرگ خواند و شهر صد دروازه که یونانیان آن را هکاتوم پیلوس می‌نامیده‌اند را پایتخت خود اعلام کرد. بعدها شهرهای همدان و تیسپون نیز پایتخت ایران در زمان  حکمرانی پارتی‌ها لقب گرفت. بسیاری از تاریخ نگاران عقیده دارند که دامغان امروزی همان شهر صددروازه بوده است. 

از همان ابتدای سلطنت تیرداد اول اصول کشورداری ارمنستان بر اساس سازمان اداری و سیاسی اشکانیان پایه‌گذاری شد. از آنجایی که اشکانیانی که بر سرزمین ارمنستان فرمان می‌راندند پارتی و ایرانی بودند، خیلی زود توانستند جایگاهی ویژه در میان ارمنیان پیدا کنند و احترام آن‌ها در نزد ارمنیان نه تنها کمتر از پادشاهان قبلی این سرزمین که ریشه‌ای ارمنی داشتند نبود، بلکه تیرداد اول با اقداماتی که در جهت آبادانی و شکوه ارمنستان صورت داد توانست محبوبیتی خاص در میان ارمنیان پیدا کند.

چالش‌های اصلی دوران تیرداد اول

•    تهدید از سوی سلوکیان

در این دوران، آنتیوخوس سوم (پادشاه سلوکی) تصمیم گرفت سرزمین‌های شرقی، ازجمله پارت و بلخ، را که در زمان ارشک اول استقلال یافته بودند، بازپس گیرد.

•     لشکرکشی آنتیوخوس سوم

در حدود ۲۰۹ پیش از میلاد، آنتیوخوس سوم لشکری قدرتمند را برای سرکوب اشکانیان به راه انداخت. در این نبرد، تیرداد اول و نیروهایش در برابر سپاه مجهز سلوکیان مقاومت کردند، اما در نهایت شکست خوردند و مجبور به پذیرش تابعیت موقت سلوکیان شدند.

•     صلح و حکومت نیمه‌مستقل

با وجود شکست، تیرداد اول همچنان پادشاه اشکانی باقی ماند، اما او مجبور شد به‌عنوان یک تابع سلوکیان حکومت کند و مالیات بپردازد. این وضعیت تا مرگ او ادامه یافت.

سکه دوران تیرداد اول

تیرداد اول از سال ۲۱۱ تا ۱۹۱ پ.م حکومت کرده است. بعضی از صاحب نظران تیرداد را پسر ارشک یکم (که بر مبنای سکه‌های موجود و نظر ولسکی، نام سلطنتی ارشک دوم را داشته و در واقع اردوان نامیده می‌شده است) می‌دانند. برخی دیگر تیرداد را برادر ارشک اول دانسته‌اند. تیرداد بعد از به قدرت رسیدن به تحکیم موقعیت سیاسی و نظامی دولت جوان اشکانی پرداخت. او از گرفتاری‌های زیاد سلوکیان در مغرب استفاده کرده و گرگان را به پارت ضمیمه کرد. سپس با دیودوت پادشاه باختر متحد شده و سلوکوس دوم را شکست داده، و خود را شاه بزرگ خواند. فرم سکه های تیرداد به مانند سکه های ارشک بوده و همان شیوه را در ضرب سکه ادامه داده است.

•    روی سکه: تصویر نیمرخ تیرداد اول شاه اشکانی به سمت چپ

•    پشت سکه: تصویر یک عقاب با بالهای باز که روی جمجمه یک گاو ایستاده است و اطراف آن به یونانی [ΑΡΣΑΚΟΥ]  نوشته شده است که به معنی «ارشک» است. نوع دیگری نیز وجود دارد که در آن به جای عقاب ترکش (تیر و کمان دان) نقش شده است.

مرگ تیرداد اول

درگذشت تیرداد اول به سبب پیری بود. مدت حکومت او ۳۴ سال یعنی از سال ۲۴۸ تا ۲۱۴ قبل از میلاد بود و پس از او فریاپت اشکانی (اشک سوم) به قدرت رسید.

میراث تیرداد اول

•    ادامه بقای اشکانیان: باوجود شکست در برابر سلوکیان، ارشک دوم موفق شد سلسله اشکانی را زنده نگه دارد.

•    زمینه‌سازی برای استقلال: جانشینان او، به‌ویژه مهرداد اول (اشک ششم)، بعدها موفق شدند استقلال کامل را به دست آورند.

•    مقاومت در برابر سلوکیان: این دوره هرچند با سلطه موقت سلوکیان همراه بود، اما اشکانیان توانستند هویت خود را حفظ کنند.