گزارش سیگنال‌های مثبت از پکن؛ نشست سه‌جانبه با محوریت برنامه هسته‌ای ایران چگونه پیش رفت؟

اقتصاد۲۴- نشست سه جانبه ایران، چین، روسیه در روز جمعه به میزبانی پکن برگزار شد. این نشست به ریاست ماجائوشو، معاون وزیر امور خارجه جمهوری خلق چین و با مشارکت کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه کشورمان و سرگئی الکسویچ ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه کلید خورد و نمایندگان سه کشور در پایان این نشست با صدور بیانیه‌ای بر ضرورت لغو تمامی تحریم‌های غیرقانونی یک‌جانبه علیه تهران تاکید کردند. سه کشور همچنین بر اهمیت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، شامل زمانبندی‌های مندرج در آن، تاکید کرده و از طرف‌های ذی‌ربط خواستند تا از انجام هر اقدامی که موجب تشدید وضعیت شده، اجتناب کنند تا فضا و شرایط مناسب برای تلاش‌های دیپلماتیک ایجاد شود.

همزمان محسن بختیار، سفیر ایران در پکن ضمن اعلام رضایت از روند مذاکرات سه کشور نوشت که اجلاس سه‌جانبه معاونین وزرای امور خارجه ایران، روسیه و چین با موفقیت کامل برگزار شد. همچنین به گفته کاظم غریب آبادی نماینده ایران در این اجلاس طی این نشست ابتکار بسیار ارزشمند برگزاری چنین ساختار‌های سه‌جانبه‌ای، مسیر روشنی برای مقابله با یکجانبه‌گرایی باخت-باخت امریکا فراهم خواهد کرد.

در همین راستا سخنگوی وزارت امور خارجه چین در کنفرانس مطبوعاتی‌اش در همان روز (جمعه) از ارایه پیشنهاد‌های پنج‌گانه چین از سوی وانگ‌یی، وزیر امور خارجه این کشور برای کمک به روند حل مساله هسته‌ای ایران خبر داد. همزمان چین و روسیه از موضع ایران درباره صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌اش استقبال کرده و همچنین تعهد ایران به پایبندی کامل به تعهداتش به موجب معاهده منع اشاعه و موافقت‌نامه جامع پادمان، تایید کردند. آنها همچنین از سیاست ایران برای تداوم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حمایت کرده و بر لزوم احترام کامل به حق ایران، به عنوان دولت عضو معاهده منع اشاعه، نسبت به استفاده‌های صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، تاکید کردند. سه دولت بر لزوم اجتناب تمامی دولت‌ها از هر اقدامی که فعالیت فنی، بی‌طرفانه و عینی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف کند، تاکید کردند.

گفته می‌شود سه کشور همچنین در مورد موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی مورد علاقه مشترک تبادل‌نظر کرده و توافق کردند همکاری‌های خود را در سازمان‌های بین‌المللی و ترتیبات چندجانبه، مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکس، حفظ نموده و تقویت نمایند. پیش‌تر و پس از انتشار گزارش‌هایی ادعایی مبنی بر میانجیگری روسیه برای آغاز مذاکرات مستقیم میان تهران و واشنگتن صورت گرفته است. ادعایی که پس از نشست جده مطرح شد، اما تایید نشد. در این بازه زمانی برخی رسانه‌ها از تلاش‌های احتمالی (ادعایی) روسیه برای تسهیل گفت‌و‌گو‌های میان ایران و ایالات‌متحده به منظور حل مسائل هسته‌ای ایران خبر داده بودند.

بیشتر بخوانید:جزئیات نشست مشترک ایران، چین و روسیه؛ تصمیم گیری درباره برنامه هسته‌ای

با این همه مسکو این خبر را تایید نکرد. پس از انعقاد توافق هسته‌ای برجام که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و کشور‌های ۱+۵ (بریتانیا، چین، فرانسه، آلمان، روسیه و ایالات‌متحده) به امضا رسید، تحریم‌ها علیه ایران در ازای محدودیت‌هایی بر برنامه هسته‌ای کشورمان لغو شد. اما در سال ۲۰۱۸ و در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، ایالات‌متحده از این توافق خارج شد. به دنبال خروج یکجانبه واشنگتن، ایران نیز در واکنش به اقدامات یک‌جانبه واشنگتن و عدم پایبندی دیگر کشور‌های عضو (تروییکای اروپایی) به تعهداتشان، گام‌هایی در جهت کاهش تعهدات هسته‌ای خود برداشت. حالا با گذشت چندین سال از آن تاریخ، این نشست سه‌جانبه به عنوان تلاشی تازه در راستای یافتن راه‌حل‌هایی برای بحران هسته‌ای ایران، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.

روایت نامه‌ای پرحاشیه

پیش از آغاز رایزنی‌های سه‌جانبه ایران، روسیه و چین، دونالد ترامپ در گفت‌و‌گو با شبکه خبری فاکس بیزنس مدعی شد که برای مقام معظم رهبری نوشته و ارسال کرده است. این نامه که توسط انور محمد قرقاش، دیپلمات کهنه‌کار اماراتی، به وزیر امور خارجه ایران تحویل داده شد، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت. این درحالی است که تهران پیش‌تر بار‌ها اعلام کرده بود که تا زمانی که تحریم‌ها و محدودیت‌ها علیه ایران ادامه داشته باشد، هیچ‌گونه مذاکره مستقیم با واشنگتن صورت نخواهد گرفت.

 در همین راستا عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان همزمان با ارسال این نامه، طی اظهاراتی تاکید کرد: «تحت فشار و ارعاب با هیچ بازیگری مذاکره نخواهیم کرد، چراکه چنین مذاکره‌ای را حتی قابل بررسی هم نمی‌دانیم، حال موضوع آن هر چه می‌خواهد، باشد.» پیش‌تر نیز مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور کشورمان طی سخنانی تصریح کرد که ایران تحت هیچ شرایطی تحت فشار وارد مذاکره با امریکا نخواهد شد. همزمان با انتشار ادعا‌ها درباره محتوای نامه ترامپ، مقامات کرملین از‌جمله سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، صراحتا اعلام کرد ممکن است جزییات این نامه، مسیر مذاکرات هسته‌ای با ایران را پیچیده و دشوار کند. همزمان نورنیوز رسانه منتسب به شورای عالی امنیت طی گزارشی ادعا کرد که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، دو روز قبل از ارسال پیام ترامپ به تهران اعلام کرده بود که شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد امریکا در این نامه، خواسته‌هایی فراتر از موضوع هسته‌ای ایران مطرح کرده است.

 به گزارش این رسانه لاوروف همچنین تاکید کرد: «آنچه نگران کننده است این است که نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه امریکایی‌ها دوست دارند این توافق جدید با شروط سیاسی همراه باشد و اصرار دارند که باید ترتیبی قابل راستی‌آزمایی برای ایران وجود داشته باشد که از گروه‌هایی در عراق، لبنان، سوریه حمایت نکند؛ که فکر نمی‌کنم راه به جایی ببرد.»

لاوروف همچنین در ادامه اظهاراتش اشاره کرد که این خواسته‌ها واقع بینانه نیست و به نتیجه نخواهد رسید. این در‌حالی است که وزیر امور خارجه روسیه، پیش‌تر طی سفری به ایران درباره موضوع هسته‌ای که قرار است در مذاکرات آتی‌اش با ترامپ مورد رایزنی قرار گیرد، با وزیر امور خارجه کشورمان صحبت کرده بود. بنابر آنچه از محتوای این دیدار رسانه‌ای شده است، مقامات ایرانی، اما گفت‌و‌گو و مذاکره تحت فشار را رد کرده‌اند. گمانه‌زنی‌ها در باب میانجیگری روسیه در مذاکره ایران و امریکا در شرایطی مطرح است که پیش‌تر نیز ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه گفته بود مسکو علاقه‌مند است از نفوذ خود برای حل مشکلات منطقه‌ای ازجمله مشکلات موجود در خاورمیانه استفاده کند. زاخارووا همچنین مدعی شد که مسکو این موضوع را انکار نمی‌کند که ممکن است ایران با محدود کردن برنامه هسته‌ای خود و افزایش شفافیت در مورد آن در ازای لغو تحریم‌های غرب، موافقت کند. 

بیشتر بخوانید:قرارداد‌ها و تفاهم‌نامه اقتصادی بین ایران و روسیه که به جایی نرسیده‌اند

این درحالی است که نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل در پاسخ اعلام کرد که اگر مقصود از مذاکره، دستیابی به هدف رفع نگرانی از احتمال نظامی شدن برنامه هسته‌ای ایران باشد، قابل بررسی است؛ اما اگر برچیدن برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران باشد، چنین مذاکره‌ای هیچ‌وقت شکل نخواهد گرفت. همزمان وزیر امور خارجه کشورمان نیز تاکید کرد: برنامه هسته‌ای ایران همیشه تماما صلح‌آمیز بوده و خواهد بود بنابراین اساسا چیزی به نام «نظامی سازی بالقوه» آن وجود ندارد.

شکاف در شورای امنیت

همزمان با این تحولات کشور‌های غربی عضو شورای امنیت ملی سازمان ملل طی اقدامی مخرب و مداخله‌جویانه نشستی غیرعلنی درباره برنامه هسته‌ای ایران برگزار کردند. این نشست که به درخواست کشور‌های فرانسه، بریتانیا، ایالات‌متحده و دیگر کشور‌های غربی برگزار شد، بر فشار (ادعایی) بر ایران جهت اجرای تعهدات هسته‌ای اش متمرکز بود.

گفتنی است تمرکز دول غربی بر برنامه هسته‌ای ایران در شرایطی اتفاق می‌افتد که ایالات‌متحده طی ادعا‌هایی واهی مدعی است اجازه نخواهد داد ایران از آستانه گریز هسته‌ای‌اش عبور کند. این درحالی است که تهران بار‌ها در واکنش به چنین ادعا‌هایی دستیابی به سلاح هسته‌ای را رد کرده است. این جلسه غیرعلنی که به درخواست کشورهایی، چون فرانسه، یونان، پاناما، کره‌جنوبی، بریتانیا و ایالات‌متحده برگزار شده از شورای امنیت خواسته شده تا ایران را وادار کند به تعهدات خود در ارایه اطلاعات درباره برنامه هسته‌ای اش عمل کند.

 در عین حال پیش‌تر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی گزارشی مدعی شد که ایران غنی سازی اورانیوم را تا سطح ۶۰درصد افزایش داده که به سطح تقریبا ۹۰ نزدیک شده است. جیمز کاریوکی، معاون سفیر بریتانیا در سازمان ملل، پیش از برگزاری جلسه در گفت‌و‌گو با خبرنگاران مدعی شد ما هرگونه اقدام دیپلماتیکی را برای توقف پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران انجام خواهیم داد؛ ازجمله فعال سازی مکانیزم بازگشت تحریم‌ها. نمایندگی ایران در سازمان ملل ضمن پاسخ به مقام بریتانیایی و محکوم نمودن چنین ادعا‌هایی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر) نوشت که ایالات‌متحده به دنبال سوءاستفاده از نهاد شورای امنیت است، این نهاد اجازه نمی‌دهد که چنین اتفاقی رخ دهد.

همزمان فو کونگ، سفیر چین در سازمان ملل، پیش از نشست شورای امنیت در این راستا به خبرنگاران گفت که ما همچنان امیدواریم که بتوانیم از زمان محدودی که تا منقضی شدن توافق هسته‌ای در اکتبر ۲۰۲۵ باقی مانده است، استفاده کنیم تا به یک توافق جدید برسیم، چراکه به گفته نماینده پکن، اعمال سیاست موسوم به فشار حداکثری علیه تهران به جایی نخواهد رسید.