مشاور موگرینی: هنوز برای نجات برجام زمان داریم

مشاور ارشد مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا معتقد است که اینستکس در کوتاه مدت نمی تواند تاثیر چشمگیری بر اقتصاد ایران داشته باشد.

اقتصاد24 - سیاست های اتحادیه اروپا در قبال توافق هسته ای کاملاً با روند تصمیم گیری های اقتصادی شرکت های اروپایی در تناقض است، چگونه می توان این تناقض را به سیاستی واحد و مشترک نزدیک کرد؟

«البته اولین چیزی که اتحادیه اروپا و نهادهای آن نمی توانند در سیستم بازار آزاد انجام دهند این است که تفنگ را روی سر شرکت های خصوصی بگذارند و این شرکت ها را مجبور کنند به خواسته های آنها تن دهند. به همین دلیل این مساله مانعی است که اجازه اجرای درست خواسته های سیاسی اروپا در قبال برجام را نمی دهد.

شما کاملاً درست می گویید که تناقض است بین، از یک طرف تصمیمات شرکت های خصوصی اروپایی و از طرفی دیگر حمایت و تشویق هایی که از برجام از سوی کشورهای عضو اتحادیه اروپا صورت می گیرد و مخصوصاً از سوی سه کشور فرانسه و آلمان و بریتانیا، که از منظر سیاسی در رابطه با تجارت با ایران و سرمایه گذاری در این کشور تلاش زیادی می کنند.

نکته اینجاست که چگونه می توان بین این دو یک همگرایی و راه حل مشترک پیدا کرد. فکر می کنم تنها راه حل این کار، ایجاد امکان و سازوکاری است برای عملی کردن اقداماتی که به کشورهای عضو اتحادیه اروپا اجازه دهد تجارت با ایران بطور معمول انجام شود. این همان چیزی است که قرار بوده اینستکس، سازوکار ویژه مالی آن را عملی کند.

سازوکاری که اجازه و امکان مبادله تجاری بین ایران و اتحادیه اروپا را می دهد. اینستکس روی کاغذ مورد توافق همه است و چالش اصلی اینستکس امروز مبارزه با هدر دادن زمان و ایجاد فضای مناسب برای انتقال پول بین ایران و اتحادیه اروپا است. باید به زودی اثرات اینستکس عملی شود تا نتیجه آن بتواند توافق جامع مشترک را حفظ کند.»

*آیا اروپا می تواند در کوتاه مدت، تاکید می کنم در کوتاه مدت، مشکل اقتصادی ایران را از طریق اینستکس حل کند؟

«بیایید کاملاً در این باره صادق باشیم. بسیار سخت است بخواهیم تصورکنیم که اینستکس اجازه مبادله میلیاردها یورو بین اتحادیه اروپا و ایران را می دهد.

فکر می کنم اگر بخواهیم به اثرات کوتاه مدت اینستکس نگاه کنیم باید بگوییم که اثرات آن بر اقتصاد ایران غیرقابل محاسبه و ناچیز خواهد بود. در میان مدت ایران می تواند با پولی که از فروش نفت در آسیا خصوصاً چین به دست می آورد راضی شود و می توان گفت که این کمک مالی به اقتصاد ایران خواهد بود.

اما آنچه درباره اینستکس اهمیت دارد و اینستکس می تواند انجام دهد این است که اجازه از سرگیری مبادلات تجاری بین ایران و اتحادیه اروپا را اندک اندک بدهد. مبادله ای که به هر ترتیب در حد میلیارد نخواهد بود و با میلیون آغاز می شود. اما می تواند به گسترش اعتماد شرکت های خصوصی اروپایی کمک کند و آنها ببینند که تحریم های آمریکا شامل شان نخواهد شد.»

*آیا اروپا می تواند در زمینه خرید نفت ایران، مهم ترین منبع درآمد این کشور، با توجه به تحریم ها کمک کند؟

«خب معتقدم که از لحاظ فنی و سیاسی کاملاً پیچیده است. اما تنها راهی که من می توانم آن را تصور کنم این است که اروپا نفت را هم به فهرست های موجود در اینستکس اضافه کند.

ایده اصلی ایجاد یک مثلث بین اتحادیه اروپا، روسیه که هم چنین یکی از صادرکنندگان انرژی به اروپا است و ایران ایجاد شود. پیشنهادی که "گروه بحران" چند هفته پیش آن را مطرح کرده است و به ایران اجازه می دهد تا منابع انرژی را به روسیه صادر کند و روسیه که به این واردات نیازی ندارد و می تواند به طبع آن را وارد روند اینستکس کند و اینگونه ایرانی ها اجازه پیدا خواهند کرد با چنین اعتباری دست به واردات محصولات اروپایی به ایران بزنند.

بنابراین شاهد یک مثلث پیچیده هستیم که هدف آن کاهش اثرات مخرب تحریم های آمریکا است. اما باید به گونه ای انجام شود که جریمه تحریم ها شامل حال شرکت های اروپایی نشود. تا اینکه تنها از طریق اینستکس بتوان محصولات مورد احتیاج ایرانی ها را از اروپا به این کشور وارد کرد.»

*با رفتن فدریکا موگرینی که برجام یکی از مهم ترین دستاوردهای او است، تکلیف توافق هسته ای چه خواهد شد؟ آیا تهران باید از انتخاب بورل خوشحال باشد؟

«فکر می کنم باید درباره این موضوع از شخص ها فراتر برویم و نقش اتحادیه اروپا در این باره را فراموش نکنیم. نقشی که تنها به پنج سال گذشته محدود نمی شود و به پانزده سال گذشته باز می گردد.

بیایید آغاز این ماجرا را فراموش نکنیم. سال ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ و زمان ریاست اولین مسئول دستگاه سیاست خارجی اروپا، خاویر سولانا [را به یاد بیاورید]. سولانا بود که برای اولین بار ابتکار عمل را در دست گرفت. ابتکار عملی که به ترویکا، یا سه کشور اروپایی بعلاوه اتحادیه اروپا مشهور است و نهایتاً به گسترش آن در جهان و ۵+۱ در توافق هسته ای منجر شد.

سولانا بود که این طرح را در زمان جنگ آمریکا در عراق و در سال ۲۰۰۳ پیشنهاد داد. کاری که تحت نظر کاترین اشتون پیگیری شد و نهایتاً میوه آن در زمان ریاست فدریکا موگرینی بارور شد. حالا آنچه که ما می توانیم انتظار داشته باشیم این است که کار مسئولان پیشین در پانزده سال گذشته تحت نظر جوزپ بورل نیز ادامه پیدا کند. امیدوار باشیم که دستگاه سیاست خارجی با همین چشم انداز نسبت به ایران عمل کند.

چالش فعلی در واقع ادامه سیاست های مشترک اتحادیه اروپا در قبال ایران نیست، چالش این است که ببنیم چگونه منازعه های بین المللی گسترش و توسعه پیدا می کند، خصوصاً در زمانی که تنش ها بین ایران و آمریکا در خلیج فارس به اوج رسیده است.»

* شما در مصاحبه ای به تازگی گفته اید که اگر بجای ایران بودید از برجام خارج می شدید، البته بسیاری در ایران هم با شما در این باره هم نظر هستند، فکر می کنید در صورت خروج احتمالی ایران از برجام، چه اتفاقی در آینده می افتد؟

«فکر می کنم با تمام احترامی که قائلم اما نظرات من بدون توجه به کل صحبت هایم در این باره پیاده شده است. اما نکته ای که من قصد بیان کردنش را داشتم این بود که در همه توافق های بین المللی اگر یک طرف توافق از آن عبور کند و احترام نگذارد، بسیار سخت است که بخواهیم تصور کنیم که سوی دیگر این توافق، در آن بماند و از توافق خارج نشود.

چرا که پایبندی طرفین کاملاً بسته به قرارداد بین آنها دارد. این درباره تمام توافق های بین المللی و یا هر توافقی سازگار است. نکته اینجا است: اینکه اطمینان حاصل شود که بخشی از منافعی که در جریان توافق هسته ای نسبت به ایران وعده داده شده است به طریقی به این کشور اعطاء شود.

بیاییم صادقانه و آزادمنشانه ببینیم، اگر ایالات متحده همین رویه در سیاست خارجی را ادامه دهد، نه تنها برای چندماه بلکه برای چندسال، منظورم این است اگر دونالد ترامپ دوباره در نوامبر سال ۲۰۲۰ مجدداً انتخاب شود و اگر سیاست های ایالات متحده علیه ایران بدون تغییر باقی بماند، بسیار سخت است که بخواهیم تصور کنیم که برجام هم چنان پابرجا خواهد ماند.

فکر نمی کنم در این زمینه [برجام] همه چیز از دست رفته باشد. هنوز معتقدم برای نجات برجام زمان داریم. چندماه برای زنده نگه داشتن توافق هسته ای [زمان داریم]. همچنین می توان امیدوار بود که سیاست های ایالات متحده در این مورد خاص متحول شود. فکر می کنم این چالش اصلی در ماه های آینده است. اما اگر برجام دوام نیاورد، اگر در چند ماه آینده یا در یکسال و نیم آینده ایران بگوید که ما کلافه شدیم و می خواهیم از برجام خارج شویم، نمی خواهیم دیگر به آن متعهد باشیم، فکر می کنم این موضوع بزرگترین تهدید برای خلع سلاح هسته ای و مبارزه با گسترش سلاح های هسته ای خواهد بود.

[این امر] بعلاوه می تواند تنش ها در خاورمیانه را افزایش دهد و تهدید بزرگی برای ناامنی در این منطقه است. همچنین، فکر می کنم، موثرترین پیامد آن، تهدید جدی برای دیپلماسی و گفتگوهای بین المللی چندجانبه و قوانین بین المللی خواهد بود. چرا که اگر اساساً برجام تکه پاره شود، آن هم به این دلیل که دولتی [دونالد ترامپ و جانشینی وی پس از اوباما]، پس از تغییرات قدرت توافق های دولت های پیشین را قبول نکند هرگونه اعتباری را که پیمان های بین المللی داشته اند، خصوصاً که اساساً توافق ها پس از تغییر دولت ها باید دست نخورده باقی بمانند، نامشروع و بی اثر می کند. اگر چنین پیامی نهایتاً از پس برجام بیرون بیاید نه تنها ایران بلکه آینده تمامی قراردادها و قوانین بین المللی به مخاطره می افتاد.»

منبع: مهر