ارغون خان کیست؟/ همه چیز درباره یکی از پرتلاطم‌ترین دوره‌های ایلخانیان

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: ارغون خان یکی از ایلخانان مغول در ایران بود که بین سال‌های ۱۲۸۴ تا ۱۲۹۱ میلادی حکومت کرد. او چهارمین ایلخان از سلسله ایلخانیان بود و نقشی مهم در تثبیت قدرت مغول‌ها در ایران و منطقه داشت. ارغون خان پسر آباقاخان و نوه هلاکوخان بود و در دوران حکومت خود با مسائل داخلی، خارجی، و مذهبی متعددی دست‌وپنجه نرم کرد.

زندگینامه ارغون خان

ارغون خان در اوایل دهه ۱۲۴۰ میلادی به دنیا آمد. او در خانواده‌ای بزرگ شد که قدرت و سیاست در آن نقش محوری داشت. ارغون در زمان فرمانروایی پدرش در خراسان بود و از کودکی به آموزش‌های نظامی و اداری مغولی پرداخته شد و مانند دیگر شاهزادگان مغول، آماده فرماندهی و حکومت‌داری شد. پدرش، آباقاخان، سومین ایلخان مغول در ایران بود و او را به‌عنوان یکی از جانشینان بالقوه خود تربیت کرد. با این حال، پس از مرگ آباقاخان در سال ۱۲۸۲ میلادی، عمویش احمد تگودار به قدرت رسید.

با توجه به اینکه ارغون خان در خانواده‌ای سلطنتی متولد شده بود، از همان ابتدا با چالش‌ها و تنش‌های سیاسی بسیاری مواجه شد. در زمان کودکی او، پدرش آباقاخان سلطنت خود را در حال گسترش داشت، اما این گسترش با مشکلات زیادی مواجه بود. از جمله این مشکلات، رقابت‌های خانوادگی و جنگ‌های داخلی بود که پس از مرگ هلاکوخان و در زمان سلطنت آباقاخان شدت یافت. این وضعیت باعث شد که ارغون خان از کودکی در یک فضای رقابتی و پرتنش سیاسی پرورش یابد. چنین فضایی باعث شد که او از همان سنین پایین به سیاست و رقابت‌های قدرت آگاه شود.

بیشتر بخوانید: حمد خدابنده اولجایتو کیست و پادشاهی ایلخانی را در چه شرایطی به دست گرفت؟

کودکی ارغون خان تحت تاثیر آموزش‌های سخت بود. به‌ویژه در دوره‌ای که مغول‌ها در حال گسترش امپراتوری خود بودند، این آموزش‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. علاوه بر این، ارغون خان در کنار آموزش‌های نظامی، تحت تأثیر آموزه‌های فرهنگی مغولی قرار داشت که تا حدی ترکیبی از شمنیسم، بودیسم، و باور‌های سنتی مغول‌ها بود. برخلاف احمد تگودار که به اسلام گرویده بود، ارغون خان به آیین شمنی و سنت‌های مغولی وفادار ماند. این موضوع باعث شد که او از حمایت گروهی از اشراف مغول بهره‌مند شود، اما در مقابل، ارتباط او با مسلمانان منطقه تیره‌تر شد. با این حال، او نسبت به ادیان دیگر نیز تحمل نسبی نشان می‌داد.

نزاع ارغون خان با احمد تگودار

احمد تگودار، عموی ارغون خان، پس از اسلام‌آوری و به قدرت رسیدن، سیاست‌هایی مذهبی و فرهنگی اتخاذ کرد که بخشی از اشراف مغول، به‌ویژه گروهی که به آیین‌های شمنی و بودایی پایبند بودند، با آن مخالف بودند. ارغون خان که خود به آیین سنتی مغولی وفادار بود، به رهبری مخالفان تگودار تبدیل شد. در سال ۶۸۳ هجری قمری، ارغون علیه تگودار قیام کرد و توانست او را در نبردی شکست دهد. پس از سرنگونی تگودار، ارغون خان او را اعدام کرد و خود به‌عنوان ایلخان مغول تاج‌گذاری کرد.

پادشاهی ارغون خان

پس از مرگ تگودار احمد، ارغون خان پسر اباقاخان مغول در هشترود آذربایجان به پادشاهی رسید و پسر خود غازان را به فرمانروایى خراسان منصوب کرد. او در ابتدا، خواجه شمس‌‏الدین جوینی را به علل دشمنی‏‌های سابق، بخشید ولی پس از مدتی به دلیل بدگویى‌‏های اطرافیان دستور قتل او را صادر کرد. همچنین پس از به سلطنت رسیدن، ارغون خان در تلاش بود تا حکومت خود را در برابر تهدیدات داخلی و خارجی تثبیت کند. یکی از چالش‌های بزرگ او، تثبیت روابط با دیگر قدرت‌ها و اقوام مختلف در داخل امپراتوری مغول بود. ارغون خان برای کسب حمایت بیشتر، سیاست‌های دیپلماتیک متعددی را اتخاذ کرد. او همچنین به منظور حفظ ثبات در دربار، به اصلاحات اداری پرداخت و سعی کرد تا توازن سیاسی را در داخل خاندان مغول برقرار کند. ارغون خان با استفاده از نفوذ خود توانست برخی از شورش‌های داخلی را سرکوب کند و در مدت کوتاهی وضعیت را به نفع خود تغییر دهد.

دوران حکومت ارغون خان

دوران حکومت ارغون خان یکی از پرتلاطم‌ترین دوره‌های ایلخانیان بود، اما او با اقتدار توانست برخی از چالش‌های مهم را مدیریت کند.

۱. سیاست خارجی

ارغون خان روابط نزدیکی با قدرت‌های غربی برقرار کرد و به دنبال اتحاد با آنها علیه غلامان مصر بود. او نامه‌هایی به پادشاهان اروپایی نوشت و پیشنهاد اتحاد نظامی برای جنگ‌های صلیبی ارائه کرد. این تلاش‌ها اگرچه به نتیجه مطلوب نرسید، اما نشان‌دهنده سیاست خارجی فعال او بود.

۲. اصلاحات اقتصادی

ارغون خان همچنین در عرصه اقتصادی نیز فعالیت‌هایی داشت. او به‌ویژه در زمینه مالیات‌ها و اصلاحات اقتصادی دست به اقداماتی زد تا وضعیت اقتصادی ایلخانیان را بهبود بخشد. در این دوران، سعدالدوله یهودی به‌عنوان وزیر اعظم منصوب شد و تلاش‌هایی برای اصلاحات اقتصادی و مالی کشور صورت گرفت. با این حال، اقدامات سعدالدوله یهودی باعث بروز اعتراضات شد و در نهایت او به قتل رسید، اما ارغون خان همچنان به اصلاحات و تثبیت قدرت خود ادامه داد.

۳. نزاع‌های داخلی

ارغون خان همواره با شورش‌های داخلی و رقابت‌های خانوادگی روبه‌رو بود. این تنش‌ها نه‌تنها زمان و انرژی زیادی از او گرفت، بلکه پایه‌های حکومت او را نیز متزلزل کرد.

مرگ ارغون خان

ارغون خان در سال ۱۲۹۱ میلادی درگذشت. گفته می‌شود که او بر اثر بیماری، احتمالاً مسمومیت، جان خود را از دست داد. پس از مرگ او، بحران جانشینی در میان ایلخانیان به وجود آمد که منجر به بی‌ثباتی بیشتر در حکومت مغولان ایران شد.

ارغون خان یکی از حاکمان تاثیرگذار ایلخانی بود که تلاش کرد قدرت مغول‌ها را در ایران تثبیت کند. اگرچه او به دلیل مخالفت‌های مذهبی و سیاسی نتوانست به یک اتحاد کامل دست یابد، اما سیاست‌های خارجی و اصلاحات اقتصادی او تأثیراتی ماندگار بر تاریخ این دوره گذاشت. همچنین، او با تأکید بر سنت‌های مغولی و تلاش برای حفظ استقلال فرهنگی ایلخانیان، در تاریخ ایلخانان جایگاه ویژه‌ای دارد.