تاریخ انتشار: ۱۰:۳۱ - ۲۳ شهريور ۱۳۹۸

حاکمیت قانون و مبارزه با فساد

دکتر عباس آخوندی*
عباس آخوندی
اقتصاد24- حاکمیت قانون و مبارزه با فساد - پرسش این است که آیا در غیاب حاکمیت قانون و امکان پذیرش منافع متعارض توسط اشخاص، مبارزه با فساد ممکن است؟ و آیا از کارآمدی لازم برخوردار است؟ دوست عزیزم آقای میرزاخانی اخیرا طی یادداشتی با عنوان «فسادزدایی با بگیر و ببند؟» ضمن تایید مجازات دست‌اندازان به بیت‌المال راهکار اصلی مبارزه با فساد را سیاست‌گذاری صحیح دانسته‌اند.

ایشان تاکید کرده‌اند که این کار بر تغییر مدیران هم اولویت دارد و البته که تحقق آن نیاز به دانش روز و تجربه‌شده بشری و پایبندی سیستم حکمرانی کشور به کاربست آن دارد.

این قلم هیچ معارضتی با گفته ایشان ندارد. لیکن، بر یک امر پیشینی تاکید می‌کند و آن حاکمیت قانون و منع پذیرش منافع متعارض است. ایشان در یادداشت‌شان به مفاهیمی چون فساد، فسادزدایی، بگیروببند، شفافیت، ریل‌گذاری صحیح، نظریه، تله ذی‌نفعان و عنوان‌هایی از این دست اشاره کرده‌اند. همه اینها عنوان‌هایی قابل تفسیر هستند و کاربست همراه با تفسیر به رای آنها نه تنها دردی از جامعه را درمان نمی‌کند که گاهی مزید بر علت هم می‌شود. تاریخ آینه‌ای است که فراوان جابه‌جایی فساد و صلاح، مفسد و مصلح، شفافیت و پنهان‌کاری، اخلاص و ریاکاری، دانش و جهل، منکر و معروف و عنوان‌های متضاد دیگر را به ما نشان می‌دهد. از این‌رو‌ است که پرداختن به این عنوان‌ها در غیاب قانون، می‌تواند به توسعه فساد و ظلم بینجامد و نه تنها مشکلی را حل نکند که عدم‌قطعیت و مخاطره‌های سیاسی ناشی از حکمرانی بد را در جامعه افزایش ‌دهد.

مخاطره یا ریسک سیاسی بنا به تعریف به مجموعه مخاطرات ناشی از تغییرهای غیرقابل پیش‌بینی در سیاست‌ها و نظام سیاست‌گذاری یک کشور اطلاق می‌شود. این مخاطرات بسته به مورد ممکن است از تصمیم‌های سیاسی نظام حکمرانی، سیستم قانون‌گذاری و دستگاه‌های تنظیم مقررات یا اثر تصمیم‌های سیاست‌گذار خارجی بر یک کشور یا کنترل‌های نظامی و خاستگاه‌هایی از این دست نشأت بگیرد. موفق‌ترین تجربه بشری در امر مدیریت و کاهش ریسک و مخاطره سیاسی تا کنون حاکمیت قانون به مثابه نهاد اصلی حکمرانی و حکومت اراده عمومی بوده‌ است. قانون نیز بنا به‌تعریف به رفتارهای پذیرفته‌شده از سوی یک جامعه، سازگار با اصول و ارزش‌های اخلاقی مردمان آن و تکرار شونده توسط همگان دلالت دارد که با طی مراحل قانون‌گذاری در دستگاه قانون‌گذاری رسمیت پیدا می‌کند. قانون، نهادی است که خلق ثروت می‌کند و مهم‌ترین ثروت، عدالت و سرمایه اجتماعی است که در پی آن سرمایه مادی خلق می‌شود.

بی‌گمان اقدام‌های اقتضایی دولت و مجلس و برخی اقدام‌های دستگاه قضایی که منجر به حاکمیت سلیقه سیاست‌مدار یا تفسیر به رای قاضی و تضعیف حاکمیت قانون می‌شود، نه تنها فساد را کاهش نمی‌دهد که مخاطره‌های عدم قطعیت و هزینه‌زا را در فضای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و در تصمیم‌های زندگی روزانه شهروندان افزایش می‌دهد. از این‌رو است که حاکمیت قانون از جمله مهم‌ترین دستاوردها و دانش بشری است که مورد پذیرش جهانی قرار گرفته‌ و بر هر امر دیگری اولویت یافته ‌است.

گزارش فسادهای بی‌سابقه‌ای که مردم ایران این روزها از طریق رسانه عمومی و شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند، همه ریشه در جانشینی حاکمیت مصلحت‌بینی سیاستمدار با حاکمیت قانون و نشستن در دو سوی میز دارد. آن روزها که بنا به مصلحت، موسسه‌های تعاونی اعتبار چون قارچ به‌ویژه در مشهد روییدند و آن روزها که نهادهای عمومی غیردولتی اعم از سازمان‌های بازنشستگی، شهرداری‌ها و نهادهای انقلابی یا موسسه‌های وابسته به نیروهای نظامی خارج از قانون تاسیس‌شان به تاسیس بانک و موسسه‌های مالی روی‌ آوردند و فراتر از آن،‌ حدهای قانونی از جمله حد قانونی نصاب مالکیت و سایر مقررات بانکی را رعایت نکردند و در عین حال مورد اعتراض نهادهای ناظر و نمایندگان مجلس قرار نگرفتند، نتیجه‌شان شکل‌گیری همین کارتل‌های مالی در ایران شد که شاید جزو نمونه‌های کم‌نظیر جهانی باشند.

بعدها هم که پس از اضافه‌برداشت‌های فراوان از بانک مرکزی با کسری روبه‌رو شدند و عدم امکان ایفای تعهدات‌شان به سبب فسادهای کلان یا سوءمدیریت آشکار شد، با انتقال مستقیم بدهی آنها به دولت و در پاره‌ای از موردها افزایش پایه پولی و تایید موضوع توسط دولت و حمایت بی‌دریغ گروهی از نمایندگان در صحن علنی مجلس و نهایتا تایید موضوع از سوی جلسه سران سه قوه هیچ کمکی به توقف چرخه فسادزا نکرد. کارشناسان مالی و حسابرسان به‌خوبی می‌دانند که بخش عمده ماجرا به‌دلیل عدم آزمون ارزیابی کیفیت دارایی موسسه‌های مالی توسط نهادهای حسابرسی مستقل و شناسایی نشدن دارایی‌های سمی و موهومی آنها و همچنین نامعین بودن میزان تسهیلات غیرجاری بانک‌ها و موسسه‌های مالی که به‌طور مرتب تجدید قرارداد شده‌اند و احتمال بازپرداخت‌شان بسیار پایین است، هنوز آشکار نشده ‌است. از این‌رو، هیچ دلیلی بر توقف سوداگری و سفته‌بازی‌های کلان در نظام پولی و بانکی کشور وجود ندارد. وقتی بدون ارزیابی کیفیت دارایی موجود و دارایی‌های بیرون برده‌شده موسسه‌های مساله‌دار و دچار کسری شده توسط حسابرسان مستقل و بدون تهیه برنامه حل‌وفصل جامع شامل نحوه جبران کسری‌ها، تعیین منبع تامین کسری‌ها و زیان و مجازاتی که مسببان باید متحمل شوند و نحوه تسهیم زیان بین ذی‌نفعان و پشتیبانی از سپرده‌گذاران خرد و نهایتا طی مراحل قانونی منظورشده در قانون پولی و بانکی کشور برای هریک از آنها، تمام بدهی‌های آنها به دولت منتقل می‌شود، آیا این به مفهوم پوشش دادن آگاهانه یا ناآگاهانه به جریان فساد نیست؟ آیا این تغییر نقش و پوستین‌وارونه پوشیدن جریان مفسدان نیست؟ آیا در جریان ناآرامی‌های مشهد جابه‌جایی نقش‌ها را ندیدیم؟ در غیاب قانون چگونه می‌توان به نتیجه مثبت مبارزه با فساد ایمان آورد؟

قدر و جایگاه پروفسور محمود آخوندی نزد استادان مسلم حقوق و امر قضا روشن است. خوب به‌خاطر دارم که از قضا روزی در محضرشان بودم، بحثی پیش آمد و ایشان جمله‌ای گفتند که در خاطرم حک شد. فرمایش ایشان نقل به مضمون این بود که در غیاب آیین دادرسی امکان قرین به صحت بودن حکم نهایی که قاضی صادر می‌کند بسیار نازل است. این جانمایه آموزه یک عمر کار یک استاد مسلم حقوق در دستگاه قضا است. طرفه آنکه جانمایه پیشنهاد رئیس پیشین دستگاه قضا برای مبارزه با فساد عدول از آیین دادرسی است. آیا قاضیان پاکدامن و پیشکسوت بر درستی چنین پیشنهادی گواهی می‌دهند؟ آیا جای تذکر قانون‌اساسی نبود؟ راستی، تجربه مجدد و مکرر راه‌های طی‌شده و تجربه‌های شکست‌خورده در این کشور حیرت‌آور است. چندی پیش در جمعی می‌گفتم اینکه جامعه‌های بشری پس از سال‌ها جنگ و خونریزی و پس از تجربه هزاران کامیابی و شکست به این نتیجه رسیده‌اند که تنها راه اصلاح جامعه‌های انسانی حاکمیت بی‌کم‌وکاست قانون ‌است، بیهوده نیست. به شرط آنکه قانون، قانون باشد و در آن، امکان‌ناپذیری پذیرش منافع متعارض توسط یک شخص اعم از حقیقی و حقوقی پیش‌بینی شده‌ باشد. من به‌شخصه پس از۴۰ سال حضور در عالم سیاست‌ورزی برایم مسجل شده‌است که هیچ خیر و صلاحی، حتی با نیت‌خیر با نقض قانون در جامعه متصور نیست. بنابراین اولین معیاری که با آن هر سیاستی را می‌توان سنجید میزان انطباق آن با قانون ‌است. بقیه معیارهای آزمون کارآمدی سیاست‌ها و اقدام‌ها، از پس از انطباق با قانون و نبود منافع متعارض می‌آیند.

منبع: دنیای اقتصاد
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

قیمت سکه و طلا امروز پنجشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ + جدول

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت انواع موتورسیکلت در بازار امروز + جدول

قیمت روز لپ تاپ اپل + جدول

قیمت انواع زعفران + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز پنجشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ + جدول

عکس/ عالی قاپو اصفهان در دوره قاجار

عکس/ استقبال مردم ارومیه از احمدشاه قاجار ۱۰۶ سال پیش

قیمت دلار و یورو امروز پنجشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ + جدول

عکس/ پوستر متفاوت استقلال برای بازی با آلومینیوم

عکس/ طبیب زن در حال بادکش کردن ۱۳۰ سال پیش

عکس/ تابلوی قیمت یک طلا فروشی در خیابان جمهوری ۲۴ سال پیش

عکس/ تغییر چهره عجیب بهنوش بختیاری

عکس/ پوستر سپاهان، آلومینیوم و فولاد به مناسبت روز کارگر

جنجالی‌ترین استایل بهاره رهنما بعد از طلاق

عکس/ سود گمرکی واردات لاستیک ابلاغ شد

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

عکس/ نمایی نوستالژی از یک نانوایی بربری و شاطرش ۶۶ سال پیش در تهران

قیمت خودرو‌های سایپا + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو + جدول

قیمت سکه پارسیان + جدول

قیمت سکه و طلا + جدول

قیمت بیت کوین و رمزارز‌ها + جدول

قیمت دلار، یورو و سایر ارز‌ها + جدول

عکس/ حرکت بامزه ملیجک ۱۴۴ سال پیش بالای سر عصمت‌الدوله، دختر ناصرالدین شاه

پدر می‏‌تواند هیچ یک از فرزندانش را از ارث محروم کند؟

عکس/ حرکت عجیب هیتلر در دورهمی با اقوام اش ۹۵ سال پیش در یک کافه باغ

عکس/تابلوی قیمت یک طلافروشی ۲۴ سال پیش

عکس/ صیاد شیرازی در دوره آموزشی ۶۴ سال پیش با کلاه جنگی

عکس/سلفی نازنین بیاتی و خانم بازیگر در حافظیه شیراز

عکس/ آقای بازیگر و همسر خوش قد و قامتش در کنسرت

عکس/ نمایی عجیب از اقامتگاه مخوف اشرف پهلوی ۴۷ سال پیش در نیاوران

عکس/ هومن سیدی در پشت صحنه وحشی

عکس دیده نشده از چهره متفاوت علیرضا زاکانی ۴۲ سال پیش با لباس نظامی

فرار از آلزایمر با مصرف همین سه نوع میوه

معلمان در کشورهای عربی، اروپایی و آمریکا چقدر حقوق می‌گیرند؟/ مقایسه هزینه زندگی و درآمد معلمان در کشور‌های مختلف

توصیه مهم متخصص پوست به زنان

عکس/ چهره دیده نشده از ابراهیم رئیسی ۴۴ سال پیش با لباس شخصی در ایام جنگ

عکس/ ظاهر متفاوت تاج‌الملوک زن دوم رضاخان ۶۶ سال پیش با پوشش عجیب و گردنبند مرواریدی

۳ عامل کشنده که قلب شما را نشانه گرفته‌اند

عکس/دست‌نوشته جالب یک دانش‌آموز ساعاتی قبل از کنکور

عکس/قاب صمیمی و جذاب دو بازیگر زن سینمای ایران

دادگستری: ۲۹ نفر از جان‌باختگان حادثه انفجار در بندر شهید رجایی شناسایی شدند و برای آنها جواز دفن صادر شده

کاربرگ واردات بنزین سوپر تصویب شد

عکس/تیپ خانم بازیگر در یک سریال ایرانی بحث‌برانگیز شد!

ماجرای خبر قتل‌عام خانوادگی هولناک در کرمانشاه

عرفان طهماسبی در بیمارستان بستری شد

سی‌ان‌ان: ویتکاف تمایلی به پذیرش سمت مشاور امنیت ملی آمریکا ندارد

واکنش دولت به ارسال پیامک‌های حجاب/ اشتباه نکنید

عکس/این روحانیون به دیدار مهدی کروبی رفتند

زمان احتمالی دور بعدی مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا: ۷ مه

پژمان شاهرخی؛ بسیج تمام‌توان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان پس از انفجار اسکله شهید رجایی

مقایسه حقوق کارگر ایرانی با کارگران عرب منطقه به روایت آمار/ همه آنچه باید درباره دستمزد کارگران در خاورمیانه بدانیم

علی یخکشی درگذشت

شب ملخ جواد مجابی منتشر شد

پولیتیکو: نماینده فعلی ترامپ در امور خاورمیانه، احتمالا مشاور امنیت ملی کاخ سفید می‌شود

مشاور امنیت ملی ترامپ و معاونش استعفا می‌دهند

سازمان بنادر و دریانوردی: تجهیزات استراتژیک بندر شهید رجایی هیچ آسیبی ندیده‌

نحوه اطلاع رسانی خاموشی‌های خانگی چگونه انجام میشود؟

تعویق مذاکرات میان ایران و آمریکا پیشنهاد وزیر خارجه عمان بود

عکس/دغدغه جدید سعید جلیلی: ساخت فیلم سینمایی درباره واقعه ۷ اکتبر

شبکه‌های اجتماعی چه تهدیداتی را متوجه نوجوانان می‌کند؟

ترامپ خواهان صلح و آماده توافق [با ایران]است

روایت تایمز اسرائیل از آتش‌سوزی‌های گسترده در اسرائیل

فلاحت‌پیشه: ارسال پیامک حجاب هیچگونه مبنای قانونی ندارد

سفارت روسیه: روز ملی خلیج فارس را به دوستان ایرانی تبریک می‌گوییم

آغاز تلاش‌ها در مجلس برای دومین ضربه به کابینه پزشکیان/ طرح استیضاح فرزانه صادق، سیاسی است یا فنی؟