خیز دلار

اقتصاد۲۴- پیشروی دلار در بازار ادامه دارد. دیروز شاخص بازار ارز با رشد ۱۴۰ تومانی مواجه شد و برای دومین‌بار در سال جاری در آستانه ورود به کانال ۱۸ هزار تومان قرار گرفت. دلار سکوی پرتاب قیمت‌ها در بازار طلا نیز شد و عبور سکه از نیمه کانال هفت میلیون تومان را ممکن کرد. به این ترتیب سکه امامی نیز رکورد هفت میلیون و ۵۰۰ هزار تومان را شکست و آماده ورود به کانال‌های جدید قیمتی شد. به باور فعالان بازار ارز، دلار به سقف‌شکنی خود ادامه می‌دهد و تا محدوده ۲۰ هزار تومان نیز پیش خواهد رفت. مقامات دولتی، اما از تعدیل قیمت‌ها و ادامه سیاست‌های کنترلی در بازار ارز خبر می‌دهند. اگرچه سناریو‌های مختلفی در خصوص تحولات ارزی بازار مطرح می‌شود، با این حال افزایش نرخ دلار نیمایی و حفظ توازن بازار‌های مختلف اقتصادی به عنوان سناریوی محتمل در افزایش قیمت دلار مطرح شده است.

---

بیشتر بخوانید: دلار گران‌ شد

---

 

دیروز معامله‌گران ارزی بازار دلار را با نرخ جدیدی ارزش‌گذاری کردند. روند رو به رشد قیمت‌ها تنها مختص به بازار آزاد ارزی نبود و تابلوی معاملات قیمتی صرافی‌های بانکی نیز به نرخ‌های جدیدی برای دلار مزین شد. شاخص بازار ارز دیروز در حالی با رشد همراه بود که در روز‌های گذشته شاهد ثبات نسبی قیمت‌ها و عقبگرد دلار به کانال ۱۶ هزار تومان بودیم. فعالان بازار ارز می‌گویند بانک مرکزی از تزریق دلار به بازار امتناع می‌ورزد و پاسخگوی تقاضا‌های ارزی بازار نیست. بررسی‌ها نیز حاکی از آن است که روند بازگشت ارز حاصل از صادرات مختل شده و عرضه به اندازه نیاز بازار وجود ندارد. یکی از سناریو‌های محتمل در خصوص افزایش قیمت دلار نیز به مبحث بازگشت ارز حاصل از صادرات برمی‌گردد.

 

فعالان بخش خصوصی می‌گویند سیاستگذار نرخ نیمایی را به نرخ درج شده در تابلوی معاملات قیمتی صرافی‌ها نزدیک ساخته تا بازگشت ارز به چرخه اقتصادی را ممکن کند. به این ترتیب با افزایش تدریجی نرخ دلار نیمایی، قیمت‌ها در بازار آزاد نیز به پیشروی خود ادامه می‌دهد و سقف‌های جدید قیمتی را می‌شکند. افزایش قیمت دلار نیمایی با هدف تسهیل چرخه بازگشت ارز، اقتصاد را با دو آسیب جدی مواجه می‌سازد؛ نخست آنکه با افزایش قیمت دلار، مسیر کاهش ارزش پول ملی تسهیل می‌شود. در این شرایط بنگاه‌های کوچک و متوسط ناچار خواهند بود مواد اولیه تولیدی خود را با نرخ‌های بالاتری تهیه کنند و قادر به پرداخت هزینه‌های بالای نیرو‌های کار نخواهند بود؛ بنابراین افزایش قیمت دلار و کاهش ارزش پول ملی در وهله نخست بنگاه‌های کوچک و متوسط تولیدی را تهدید می‌کند و در ادامه با افزایش قیمت اجناس و کالا‌های تولید داخل، به کاهش قدرت خرید خانوار‌ها و افزایش شکاف طبقاتی دامن می‌زند. عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی نیز معتقد است که افزایش نرخ دلار نیمایی سکوی پرتاب رشد قیمت‌ها در بازار آزاد شده است. به گفته وی «صادرات ما در فروردین و اردیبهشت کاهش شدید پیدا کرد، اما الان صادرات مجدد برقرار شده است. برگشت ارز در سامانه نیما هم مشکل پیدا کرد، اما ما ۴/۵ میلیارد دلار برای واردات کالا‌های اساسی تامین ارز کرده‌ایم. وقتی ارز در سامانه نیما افزایش قیمت پیدا کند در بازار آزاد هم قیمت افزایش می‌یابد، ولی ما قیمت ارز را کنترل می‌کنیم. در حال حاضر جلوی افزایش قیمت ارز گرفته شده و به تدریج هم تعدیل می‌شود». گزاره رییس کل بانک مرکزی دو موضوع را تایید می‌کند؛ نخست افزایش نرخ دلار در سامانه نیما و دیگری استفاده دوباره از سیاست‌های دستوری و کنترلی برای توقف مصنوعی دلار در بازار.

 

بررسی‌ها، اما نشان می‌دهد که مسیر افزایش قیمت ارز از ابتدای سال جاری هموار بوده است به طوری که دلار برای دومین بار توانسته در آستانه ورود به کانال ۱۸ هزار تومان قرار گیرد. نرخ ۱۸ هزار تومانی دلار برای نخستین بار و پس از نوسانات ارزی بازار در سال ۹۷ اتفاق افتاد. بررسی‌ها حاکی از آن است که کاهش درآمد‌های ارزی دولت، تعادل عرضه و تقاضا در بازار را به هم زده و موجب افزایش خیره‌کننده قیمت دلار شده است. فعالان بازار ارز نیز می‌گویند بانک مرکزی بازار ارز را رها کرده و قادر نیست به تقاضا‌های ارزی پاسخ گوید. از این رو احتمال صعود دلار تا کانال ۲۰ هزار تومان نیز دور از انتظار نیست. اما در کنار عوامل بنیادی بازار که به افزایش قیمت دلار دامن زده‌اند، رشد شاخص بورس در نتیجه رشد قیمت دلار نیز اتفاق افتاده است. بررسی‌ها حاکی از آن است که بازار ارز و بازار سرمایه تحولات قیمتی یکدیگر را دنبال می‌کنند. به این ترتیب با افزایش نرخ دلار بازار سرمایه وارد مسیر رشد می‌شود و از رشد قیمت‌ها در بازار ارز حمایت می‌کند.

 

در حالی که بازار ارز ماه‌هاست بر مدار رشد قرار گرفته و خبری از حضور سیاستگذار به عنوان عامل بازدارنده رشد قیمت‌ها نبوده، اما ادعای رییس بانک مرکزی در خصوص کنترل قیمت‌ها می‌تواند با نگرانی‌هایی همراه باشد. گروهی از کارشناسان معتقدند که با دستور نمی‌توان قیمت ارز را کنترل کرد و بانک مرکزی باید اجازه تعدیل قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضای بازار را بدهد. گروهی دیگر، اما می‌گویند قیمت‌گذاری‌ها بر اساس عرضه و تقاضای بازار صورت گیرد، یقینا دلار تا محدوده ۲۰ هزار تومان نیز پیش خواهد رفت و کالا‌ها و اجناس داخلی را نیز با افزایش قیمت شدیدی مواجه خواهد ساخت. به نظر می‌رسد تعلل سیاستگذار برای اعمال سیاست‌های دستوری در بازار ارز ریشه در کاهش درآمد‌های ارزی بانک مرکزی باشد. در حالی که مقامات دولتی بر کنترل قیمت‌ها تاکید می‌کنند، اما محدود شدن درآمد‌های ارزی و کاهش بازگشت ارز صادراتی به کشور حتی اعمال سیاست‌های دستوری را نیز غیرممکن کرده است، بنابراین سیاستگذار ناچار خواهد بود بازار ارز را به حال خود رها کند تا قیمت‌گذاری براساس عرضه و تقاضا انجام شود. در صورتی که بازار مسیر افزایش قیمت خود را ادامه دهد با پدیده جدید کاهش قدرت خرید خانوار‌ها و قرارگیری تورم بر مدار افزایشی مواجه خواهیم شد، موضوعی که تحقق هدف تورمی ۲۲ درصدی بانک مرکزی را غیرممکن خواهد کرد!

در همین حال، جمشید عدالتیان‌شهریاری، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران به «جهان‌صنعت» گفت: نرخ بازار نیمایی و نرخ اعلامی بانک مرکزی یکی شده است. شهریاری اظهار کرد: روند کاهش ارزش پول ملی درنتیجه افزایش قیمت دلار منطقی نیست و به گران شدن اجناس و کالا‌های داخلی دامن می‌زند. به گفته وی، افزایش قیمت نیروی کار و افزایش قیمت مواد اولیه، در وهله اول تولیدکنندگان کوچک و متوسط را تحت فشار قرار می‌دهد و این فشار به تدریج به جامعه و طبقات مختلف درآمدی منتقل می‌شود. شهریاری افزود: در دوران کرونایی وضعیت بنگاه‌های اقتصادی نامتعادل است و حمایت‌های مالی دولت از بنگاه‌های اقتصادی اجرایی نشده است. وی ادامه داد: در حال حاضر رقابت عمده‌ای بین بازار ارز و بورس شکل گرفته و با افزایش قیمت دلار، شاخص بورس نیز رشد می‌کند. به گفته عدالتیان، با افزایش قیمت ارز، سود ریالی بسیاری از شرکت‌های صادرات‌محور بالا می‌رود. وی تصریح کرد: رکود بازار مسکن موجب تداوم حضور سوداگران در بازار ارز و سرمایه شده و رقابت بین این دو بازار را تشدید کرده است. عضو اتاق بازرگانی ایران در خصوص افزایش قیمت دلار نیمایی گفت: صادرکنندگان یا مستقیما اجناس را وارد می‌کنند و یا ارز‌های خود را در اختیار دیگر واردکنندگان قرار می‌دهند. در صورتی که واردکننده ارز موردنیاز خود را از صادرکننده دریافت کند، این ارز با نرخ نیمایی محاسبه نمی‌شود و با نرخ‌های اعلامی از سوی بانک مرکزی محاسبه می‌شود. وی ادامه داد: به این ترتیب نرخ دلار نیمایی و نرخ دلار اعلامی از سوی بانک مرکزی تقریبا یکی شده است. عدالتیان اظهار کرد: گفته می‌شود ۳۰ درصد افزایش قیمت‌ها نتیجه افزایش قیمت ارز است.

 

اما از آنجا که مواد اولیه تولیدی با نرخ‌های جدید اعلامی وارد می‌شود، تولیدات داخلی نیز با افزایش قیمت مواجه می‌شوند و در نتیجه پیش‌بینی می‌شود با افزایش قیمت‌ها در بازار داخلی و افزایش نرخ تورم مواجه شویم. وی افزود: دولت امیدوار است با افزایش نرخ ارز صادرات افزایش یابد. اما باید دید افزایش نرخ ارز تا چه اندازه صادرات را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. این عضو اتاق بازرگانی تصریح کرد: به نظر می‌رسد عرضه ارز ناشی از صادرات جوابگوی تقاضای بازار نیست؛ بنابراین اگر سوداگران را کنار بگذاریم، بخشی از افزایش قیمت دلار ناشی از این موضوع است. وی گفت: در صورتی که تقاضای ارز بیش از عرضه باشد و بانک مرکزی قادر به تزریق ارز نباشد، احتمال افزایش دوباره قیمت دلار وجود خواهد داشت.